Zo'n mooie open kop met al die stempennen op een nyckelhapa zetten bezorgde mij het meeste hoofdpijn. Buiten dat deze kop letterlijk haaks staat op wat gebruikelijk is bij nyckelharpa's zou de hoge trekkracht die een harpa eigen is deze kapot trekken, of op z'n minst zeer kwetsbaar maken. Normaliter vormt de kop tenslotte niet geheel zonder reden een geheel met de hals om deze trekkracht aan te kunnen. Na diverse mislukte experimenten werd mij duidelijk dat ik de snaren onder het klavier door moest laten lopen. Door deze verlegging van de trekkracht werken de resonantiesnaren nu zelfs als een ontlasting voor de hoger gelegen melodiesnaren. Om de constructie verder te stabiliseren heb ik de hals ook versmald. In plaats van de gebruikelijk breedte van 10 cm. is dat nu slechts 8 centimeter.
Een zeer wenselijke bijkomstigheid van deze smalle hals is dat hierdoor het
Wat ook wennen zal zijn is de verkorte mensuur! In plaats van de gebruikelijke 40cm. is dat bij de Nyckelangelo 34 cm. Waarmee gelijk gezegd is dat deze harpa een stuk hoger klinkt dan je gewend zult zijn! De stemming is namelijk F_C_G_D. Omdat ik een barokke harpa wilde bouwen heb ik voor deze stemming gekozen. Het maakt dit instrumenten echter niet alleen makkelijker inzetbaar voor de muziek uit die tijd, denk bijv. aan het royaal voor handen zijnde blokfluit repertoire, maar ook voor zo'n beetje alle (west-) Europese traditionele muziek én moderne muziek! Heel praktisch bij sessies ... maar ook om samen met een 'normale' nyckelharpa tweestemmig repertoire te spelen!!!
De Nyckelangelo oogt dan wel massief, maar met zijn gewicht van slechts 2 kilo is het een bijzonder prettig instrument om te bespelen. De gravure in kunstivoor maakt het plaatje compleet.
De klank is volledig in overeenstemming met het uiterlijk; krachtig, strak en helder. Het gaat een beetje naar de klank van de viola d'amore, maar heeft gelukkig niet het ruwe randje verloren dat we zo graag bij nyckelharpa's horen. Tenslotte was het ook de bedoeling om een nyckelharpa te bouwen zoals die in 1725 zou kunnen hebben bestaan ...
Venlo, 24-12-2008
Nikolaj Marks
De nyckelharpa wint sinds pakweg 20 jaar, in al zijn vormen, steeds meer terrein over de hele wereld. De klank en het uiterlijk spreken terecht velen aan. Laatst zag ik op Youtube een filmpje van enkele Japanners die op straat nyckelharpa aan het spelen waren, maar tot voor kort kwam je op enkele verdwaalde harpa's na dit instrument alleen in Zweden tegen.
Een chromatische nyckelharpa heeft dus nooit in de 18de eeuw bestaan ... en al helemaal niet in Frankrijk! Dit instrument heb ik in 2008 ontwikkeld, naar aanleiding van een bezoek aan het Muziekinstrumenten Museum te Brussel. Nadat ik me daar zat te vergapen aan al dat prachtigs uit de 18de eeuw vroeg ik me af hoe een chromatische nyckelharpa er uit had gezien, en geklonken, als deze in Frankrijk 200 jaar voor Sahlström's harpa gebouwd zou zijn.
In eerste instantie wilde ik dit alleen voor mezelf op papier uitwerken, als een soort van vingeroefening om tot nieuwe inzichten te komen, maar gaandeweg zag ik dat er eigenlijk een grote vraag naar een dergelijk instrument zou moeten zijn. Tenslotte komen er steeds meer nyckelharpaspelers die de traditionele muziek loslaten en hun harpa's gebruiken in renaissance- en barokmuziek, maar ook in moderne composities in combinatie met meer gangbare klassieke muziekinstrumenten. Dit was voor mij een extra reden om eens heel goed over een dergelijk instrument na te gaan denken en op z'n minst een experimenteel exemplaar te bouwen.
